سازه آبی افلاطون‌پینار، نماد اوج هنر، معماری و فناوری هیتی‌ها
آب و فرهنگ- در نزدیکی دریاچه بئی‌شهیر در قونیه موزه‌ای در فضای باز وجود دارد؛ پارک باستان‌شناسی هیتی...
در واقع مدت زمان زیادی از جاری شدن آب از شیرهای آب منازل ما نمی‌گذرد... تا قرن نوزدهم آب از چاه‌ها و پمپ‌های حیاط خانه‌ها تأمین می‌شد. کمی قبل از آن نیز از چشمه‌های مشترک شهرها و روستاها... چشمه‌ها عنصری ضروری از بافت تاریخی و فرهنگی شهرها هستند... بیشتر اوقات آنها جزو مکانهای گردشگری برای بازدید در شهر هستند... استانبول و رم اولین شهرهایی هستند که وقتی صحبت از چشمه می‌شود به ذهن خطور می‌کنند. بعضی از ما دوست داریم آنها را با کنجکاوی‌های معماری یا تاریخی بررسی کنیم، بعضی دیگر با اعتقاد کودکانه‌ای که آرزوهای ما را برآورده کنند. هیچ کسی بدون دیدن چشمه سلطان احمد سوم از استانبول برنمی‌گردد و یا هیچ کس بدون انداختن پول به چشمه عشق یا تروی از رم برنمی‌گردد.
در گذشته برای تأمین آب تمیز، شیر آب ساخته می‌شد. با این حال، با گذشت زمان، زیبایی‌شناختی بر عملکرد پیشی گرفته و شیرهای آب به عنوان شاخص قدرت و شکوه احداث شدند. در برنامه امروز، شیرهای آب در آناتولی را بررسی خواهیم کرد.
در طول تاریخ، انسان در مورد آنچه که برایش مهم بوده، تحقیق و جستجو کرده است. افرادی که در مناطق مختلف جهان زندگی می‌کنند ممکن است در زمان‌های مشابه موارد مشابهی را اختراع کرده باشند. بنابراین، ممکن است دانستن زمان ساخت اولین شیر آب دشوار باشد، اما می‌دانیم که اولین نمونه‌های شیر آب در آناتولی در تمدن‌های هیتی و اورارتو وجود داشته است.
هیتی‌ها معروف به "قوم هزار خدا"، رابطه متفاوتی با آب برقرار کرده و آب را مقدس می‌دانستند. آنها می‌خواستند در هر لحظه از زندگی، آب را نزدیک خود داشته باشند. به همین دلیل، آنها در معابد و کاخ‌های خود مکانهای استحمام درست می‌کردند. آنها در حوضچه‌های شبیه روشویی در این مکانهای استحمام، اولین شیر آب را طراحی کردند. باید توجه داشت که تمدن اورارتو در اطراف وان نیز انواع مشابه شیرهای آب را ساخته‌اند. بیایید با هیتی‌ها ادامه دهیم... این تمدن از آنجایی که چشمه‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و دریاها، به طور خلاصه، تمام آب‌های روی زمین را مقدس می‌دانستند، نذرها کرده و یادواره‌های ساخته‌اند. اولین فرهنگ در آناتولی که از سنگهای بزرگ در معماری بنای یادبود استفاده کرده‌اند، باز هم هیتی‌ها هستند! جالب‌ترین این بناها، بنای یادبود افلاطون‌پینار است که در طول هزاران سال تا به امروز زنده مانده است... در نزدیکی دریاچه بئی‌شهیر در قونیه موزه‌ای در فضای باز وجود دارد: پارک باستان‌شناسی هیتی... مهمترین شیر آب بنای یادبود هیتی‌ها در این پارک باستان‌شناسی واقع شده است. این شیر آب از این نظر منحصر بفرد تلقی می‌شود که نشان‌دهنده اهمیتی است که آنها به خدایان می‌دادند. وجود نقوش برجسته‌ای که حاوی ترکیبی ویژه بر روی آن هستند، نشانگر نقطه اوج هنر، معماری و فناوری در آن دوران است. بنای یادبود افلاطون‌پینار شاید تنها نمونه‌ای باشد که اهمیت آب برای هیتی‌ها را به زیباترین و موثرترین شکل توصیف می‌کند.
افلاطون فیلسوف معروف در این سرزمین‌ها شناخته شده است. طبق برخی افسانه‌ها، افلاطون مدتی در اطراف دریاچه بئی‌شهیر زندگی می‌کرده و نام این بنای تاریخی از افلاطون آمده است. با این حال، یک اشتباه زمانیِ بسیار جدی در این افسانه وجود دارد، زیرا افلاطون حدود 900 سال دیرتر از زمان هیتی‌ها زندگی می‌کرده است...
افسانه‌ها همیشه بیش از واقعیت‌ها توجه را به خود جلب می‌کنند. اما بیایید به حقایق برگردیم و به توضیح این یادواره مرموز افلاطون‌پینار که هنوز ناشناخته است بپردازیم... این بنای تاریخی شامل بلوکهای سنگی است که در کنار هم و بر روی هم قرار گرفته است. اینجا در واقع "استخر مقدس" است که توسط هیتی‌ها ساخته شده تا در برابر خدایان تمیز و پاکسازی شوند! بلوکهای سنگین سنگ در صخره‌ها تراشیده نشده‌اند، بلکه مطابق با یکدیگر از معدن در یک فاصله مشخص بریده شده و به این مکان منتقل شده‌اند. در نقوش برجسته بلوک‌ها اشکال طوفان، کوه، خدایان زیرزمینی، الهه خورشید و دیسک خورشید وجود دارد. آب در حفره‌های موجود در بنای یادبود در طی مراسم مذهبی جریان داشته و این آب‌ها در یک استخر کوچک جمع شده و به یک استخر تبدیل شده است.
بنای یادبود افلاطون‌پینار از این جهت دارای اهمیت است که با انتقال باورهای هیتی‌ها به بعد معماری با رویکرد زیبایی‌شناختی ساخته شده است. این چشمه یادبود که نمونه بارزی از مهندسی آب در آناتولی است، از آن جهت که منعکس‌کننده فن‌آوری و ساخت سنگهای خوب آن دوره است، از سایر آثار متمایزتر می‌باشد. و هنوز مشخص نیست که با چه هدفی ساخته شده است ... اگرچه نظرات مختلفی از سوی محققین ارائه شده ولی هیچ کدام قطعی نبوده‌اند.
بنای یادبود افلاطون‌پینار با چیدمان، ظاهر و طرز کار ظریف خود جلب توجه می‌کند. این بنای تاریخی یکی از سیستم‌های نادر آب است که آب روان را با سیستم سد مانند جمع می‌کند و سبب صرفه‌جویی در استفاده از آب می‌شود. به دلیل همه این ویژگی‌ها در سال 2014 در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
هنگامی که از این چشمه با بنای یادبود که با استخر و چشمه‌های آن هنوز در حال کار است بازدید می‌کنید، تعجب خواهید کرد که چگونه این بلوکهای سنگی باشکوه از مناطق دور به اینجا منتقل شده و به روشی کاملاً عالی با فناوری آن روز در کنار هم قرار داده شده‌اند. یعنی به شدت تحت تأثیر شکوه این اثر قرار خواهید گرفت. شاید انسانهایی که هزاران سال پیش با زیباترین و تمیزترین لباس‌هایشان اینجا جمع می‌شده‌اند در مقابل چشمان شما زنده شود. برخی برای نذر و قربانی آمده‌اند و برخی جهت شکر برای تحقق آرزوهایشان... شاید برای آمرزش اینجا هستند و شاید برای بهبودی... کسی نمی‌داند چه کسی این بنای مقدس را لمس کرده، در آبهایش پاک شده و چه کسی دعاها و آرزوهایش تحقق یافته است... آنچه که می‌دانیم این است که بنای یادبود افلاطون‌پینار بیش از سه هزار سال در برابر زمان مقاومت کرده و اکنون با شکوه تمام در مقابلتان می‌گوید: من اینجا هستم!
یک بنای تاریخی دیگر نیز در 110 کیلومتری شمال بنای یادبود افلاطون‌پینار وجود دارد. یالبورت، بنای یادبود آب هیتی... شاید این یک چشمه نباشد، اما از آنجایی که یک بنای تاریخی برجسته دیگر هیتی در مورد آب است، به طور خلاصه به آن اشاره می‌کنیم. این بنای تاریخی از 20 بلوک سنگی تشکیل شده است. یک رویداد با هیروگرافی در بلوک‌ها توصیف می‌شود. جلوی بنای یادبود، یک استخر نیز وجود دارد. با این وجود، استخر مانند بنای یادبود افلاطون‌پینار از آب پر نشده است.
سازه‌های آبی، شیرهای آب و چشمه‌ها یکی از عناصر معماری و فرهنگی در جغرافیای آناتولی است که شایسته توضیح و معرفی مفصل هستند. در برنامه‌های بعدی به توضیح چشمه‌های ساخته شده با اهداف و به اشکال مختلف در هر دوره از تمدن‌ها خواهیم پرداخت...
